Vrijwilligers (werkenden, mensen met burn-out, werklozen, mensen met psychische beperkingen, asielzoekers) verbouwen samen, onder leiding van een tuincoördinator, groenten voor mensen die met weinig geld moeten rondkomen en daardoor weinig verse groenten kopen.
Problemen en doel
700 particuliere huishoudens in Middelburg verkeerden in 2020 vier jaar of langer in armoede (inkomen exclusief toeslagen onder €9.250 per jaar). Personen in dergelijke omstandigheden kopen vaak te weinig groenten om een gezonde maaltijd op tafel te kunnen zetten. Het primaire doel van CitySeeds is om deze personen gratis zelf gekweekte groenten te geven. Een tweede hoofddoel is het bieden van zinvolle dagbesteding aan mensen met vrije tijd of met weinig kansen op een gewone baan. Daarnaast zijn nevendoelen gekomen, zoals moestuin- en natuureducatie voor kinderen van de basisscholen in de buurt, het betrekken van buurtbewoners en het versterken van de ecologische kwaliteit van de omgeving.
Achtergrondgeschiedenis en context
CitySeeds is in 2013 opgericht vanuit een christelijke kerkgemeenschap. De groep vrijwilligers werd al spoedig meer divers van samenstelling. Mensen van elke achtergrond zijn nu welkom. De tuinbouw begon op een terrein van 5.000 vierkante meter, dat braak lag doordat de geplande woningbouw stagneerde vanwege de financiële crisis van 2008. De grond werd kosteloos beschikbaar gesteld door de gemeente Middelburg. In 2019 is de moestuin verplaatst naar drie grasvelden tussen flats van de sociale woningbouw, waar ongeveer 3.000 vierkante meter in gebruik is. Vrijwilligers werken één tot drie ochtenden per week. Klanten krijgen een verwijzing van een organisatie voor maatschappelijk werk of een andere organisatie die weet dat er door armoede te weinig verse groenten gekocht worden. Klanten komen één keer per week groenten halen. Door de locatie tussen de flats, waar een deel van de klanten woont, wordt het vanzelfsprekend om te proberen deze bewoners ook als vrijwilliger te betrekken bij het werk in de tuin. En om zo bij te dragen aan de versterking van de vitaliteit en onderlinge verbondenheid in een omgeving waar veel mensen op zichzelf leven. Vanuit de zorg voor de aarde werd al zonder chemicaliën gewerkt en ontstond later de motivatie om de biodiversiteit en ecologische kwaliteit te verhogen.
Organiseren, ondersteunen en financieren van entiteiten
In het begin werd bijna alles door vrijwilligers gedaan. Een coördinator en materiële uitgaven werden betaald uit incidentele startbijdragen van particuliere fondsen. Na het vervallen hiervan bleek dat de onbetaalde coördinatie, die werd opgepakt door een enthousiaste gepensioneerde vrijwilliger, te zwaar was (“Ik heb nog nooit zo hard moeten werken”). De gemeente Middelburg bood financiering aan vanwege de zinvolle dagbesteding voor een deel van de vrijwilligers, die anders in aanmerking zouden komen voor gesubsidieerde professionele dagbesteding. Deze financiering bedraagt ongeveer €24.000 per jaar. Op de locatie tussen de flats stelde de sociale woningbouw organisatie kosteloos de grond, drie garages voor opslag van materialen en een appartement met keuken en koffieruimte beschikbaar.
Werving en selectie van deelnemers
De werving van deelnemers (vrijwilligers) gebeurt via de website, sociale media en via de vacaturebank van de welzijnsorganisatie van de gemeente Middelburg. Via deze welzijnsorganisatie komen bewoners van het asielzoekerscentrum meewerken. Enkele keren per jaar zijn er publicaties in lokale kranten. Daarnaast is mond-op-mond reclame belangrijk. Een deel van de vrijwilligers kan niet normaal worden belast. Zij kunnen binnen hun mogelijkheden deelnemen aan de werkzaamheden. De opvang van ex-gedetineerden en jongeren met criminele contacten bleek niet uitvoerbaar zonder professionele begeleiding voor deze doelgroepen.
De werving van deelnemers (klanten) loopt via organisaties die bekend zijn met de mensen en met hun situatie. Na ontvangst van een verwijsbrief worden deze deelnemers ingeschreven en uitgenodigd om groenten te halen.
Gebruikte methoden en hulpmiddelen
De tuinbouw vindt plaats zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Het meeste zaai- en plantgoed is van biologische herkomst. In 2021 is een voedselbos aangelegd en is een deel van het terrein ingericht volgens de beginselen van agro-forestry. Door het aanbrengen van landschapselementen (wadi, steenhopen, e.d.) wordt de biodiversiteit verhoogd.
Het werk op de velden wordt gepland en aangestuurd door betaalde veldcoördinatoren. De vrijwilligers worden opgevangen en begeleid door een betaalde vrijwilligerscoördinator. Enkele vrijwilligers vormen het formele bestuur van de stichting, dat de formele relaties onderhoudt met de woningbouw organisatie en de gemeente. Het bestuur zorgt ook voor de financiële administratie.
Wat gebeurde er: proces, interactie en participatie
Het initiatief lag bij een kleine hechte groep pioniers, die mensen met armoede wilde helpen door voor hen groenten te verbouwen. Particuliere fondsen hielpen bij de start. De gemeente was behulpzaam bij het verkrijgen van grond. In de groep vonden al snel wisselingen plaats, waardoor de groep meer divers werd samengesteld. Er is een relatief sterke doorstroming van vrijwilligers. Nieuwe vrijwilligers missen vaak duidelijkheid over structuur, rollen en werkwijze. Geleidelijk merken zij wel hoe het werkt en neemt hun invloed toe.
Voorafgaand aan de verplaatsing is onder leiding van de gemeente een locatie onderzoek uitgevoerd, dat uiteindelijk leidde tot het aannemen van het aanbod van de woningbouw organisatie, dat al vroeg in het proces was gedaan.
Af en toe komen er organisaties op bezoek om het project te bekijken, zoals de raad van toezicht van de sociale woningbouw organisatie en wetenschappelijk onderzoekers. Men vindt het opmerkelijk dat dit initiatief zich onderscheidt van andere Community Supported Agriculture (CSA), doordat hier geen welgestelde groep afnemers is.
Invloed, resultaten en effecten
Er werken ongeveer 25 vrijwilligers voor ruim 60 klant-gezinnen. Niet elke vrijwilliger of klant komt elke week. Er worden per jaar ongeveer 750 verstrekkingen gedaan (dat is dat een klant komt en groenten naar behoefte meeneemt voor zijn gezin). De vrijwilligers worden niet geïndiceerd op kenmerken. Het is wel een opgave om goed om te gaan met de kwetsbaarheden die men van elkaar bemerkt. De mensen zijn er trots op als problemen worden opgelost. Er wordt uitgegaan van de positieve bijdrage die iedereen kan leveren aan de gemeenschap.
Analyse en geleerde lessen
Een initiatief dat ontstaat in een specifieke groep kan zich openstellen voor anderen en breed toegankelijk worden. Particuliere fondsen geven nog geen bijdragen voor de instandhouding van initiatieven, terwijl hieraan wel behoefte is. Gemeenten en sociale woningbouw organisaties zijn soms bereid te voorzien in de voorwaarden voor instandhouding van een initiatief. Bij een organisatie met grote doorstroming van vrijwilligers is een betaalde coördinator belangrijk voor de continuïteit. Kwetsbare mensen zijn vaak moeilijk voor langere tijd te binden aan een organisatie. De kansrijke mensen stromen ook na enige tijd door naar (beter) betalende organisaties.
Zie ook
https://cityseeds-middelburg.nl